Is er iets aan de hand in Kortemark? Volgens Leefbaar Groot Kortemark is die vraag al lang beantwoord. Het is een duidelijke: ‘ja’. Zo goed als iedere keer er nieuwe onderzoeken gepubliceerd worden, blijkt dat Kortemark piekt op vlak van verontreiniging met PFAS. Hoeveel aanwijzingen heb je nodig om te kunnen besluiten dat er in Kortemark iets niet pluis is? Eigenlijk zouden we die fase al lang voorbij moeten zijn. De vraag is veeleer: wie is verantwoordelijk? En: hoe pakken we de verontreiniging aan. Immers, intussen weten we met zekerheid dat er verontreiniging is in de berm tussen het stort en DOP Kortemark. Verontreiniging die er pas is gekomen na de opstart van de activiteiten van Silvamo. Met Leefbaar Groot Kortemark drongen we aan om na te gaan of en in hoeverre de vervuiling zich verspreidt. Dat is helaas een werk van lange adem.
Omdat het steeds duidelijker wordt hoe enorm schadelijk PFAS is voor de gezondheid, zullen de normen in de nabije toekomst verstrengen naar 3,8 ng per liter voor de optelsom van PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS. Het grondwater in Kortemark zit met 76,4 dus 20 keer hoger dan die norm. Wie dan niet inziet dat we de oorzaak moeten aanpakken is ziende blind.
Een half jaar geleden gaf de overheid Silvamo de opdracht om grondwater bij particulieren in de buurt van het stort te analyseren. Het onderzoek bleef helaas beperkt tot een onderzoek van putwater bij twee omwonenden in de Hoogledestraat. Bij één van die stalen bleek dat van de veertig verschillende geanalyseerde PFAS-verbindingen er een tiental werden gedetecteerd in het grondwater.
Als we die cijfers vergelijken met een onderzoek uitgevoerd door de VMM in hun meetnet van grondwater bleek dat bij metingen van om en bij de 200 punten er maar één was dat een hoger aantal verschillende PFAS-verbindingen liet optekenen dan in Kortemark. Toch vond het Departement Zorg dat de cijfers opgemeten in Kortemark vergelijkbaar waren met die in de rest van Vlaanderen. Is het onwil, onmacht of onkunde, dat weten we niet. Maar met Leefbaar Groot Kortemark interpreteren we die cijfers alvast anders.
Hoeveel aanwijzingen heb je nodig om te kunnen besluiten dat er in Kortemark iets niet pluis is? Eigenlijk zouden we die fase al lang voorbij moeten zijn. De vraag is veeleer: wie is verantwoordelijk? En: hoe pakken we de verontreiniging aan.
Dit onderzoek kon geen klaarheid scheppen over de verspreiding van de verontreiniging. We legden aan het gemeentebestuur van Kortemark voor om zelf een onderzoek in de buurt te organiseren. Dit voorstel werd goedgekeurd in de gemeenteraad. Vijftien omwonenden gingen in op de oproep. De resultaten zullen weldra gekend zijn.
Intussen kregen we op basis van nieuwe metingen van de VMM bevestiging – helaas, maar volledig in de lijn van wat intussen de verwachtingen zijn – dat er in Kortemark heel veel verschillende PFAS verbindingen in het grondwater zitten. In een onderzoek van ongeveer 300 waterputten met grondwater, bleek dat er nergens meer verschillende PFAS-verbindingen werden opgemeten dan in Kortemark.
We vroegen de cijfers op om die zelf te analyseren. De bevindingen zijn niet bemoedigend. Voor heel wat verschillende verbindingen zijn de cijfers in Kortemark bij de hoogste van Vlaanderen. Voor PFOS is er maar één meetpunt met meer verontreiniging. Voor PFPeA is er nergens meer verontreiniging dan in Kortemark. Zoals in onderstaande figuur te zien is, hebben de meeste meetpunten weinig verontreiniging. Gelukkig. Helaas hoort Kortemark voor heel wat PFAS-verbindingen bij de uitschieters.
Niet alle PFAS-verbindingen zijn even toxisch. PFBS is bijvoorbeeld 1000 keer minder toxisch dan PFOA. Helaas is het dan zo dat PFBS verhoudingsgewijs niet zo sterk aanwezig is in ons grondwater in vergelijking met heel wat andere meetpunten. PFNA en PFDA zijn op hun beurt 10 keer meer toxisch dan PFOA. Voor beide verbindingen hoort Kortemark qua vervuilingsgraad in de top 3 van Vlaanderen.
Als we alle verbindingen optellen, dan zit er in het Kortemarkse meetpunt voor 389,98 ng per liter in het water. Van de 287 meetpunten blijven er 250 onder de 30 ng per liter. Amper drie andere stalen tekenen een hogere waarde op dan de 400 ng per liter zoals we die in Kortemark terugvinden. Als we die specifieke meetpunten dan naderbij bekijken, stellen we vast dat er één of twee verbindingen van het minder schadelijke type verantwoordelijk zijn voor die piekwaarde. Kortemark is anders dan de andere stalen, omdat er heel veel verschillende, waaronder ook heel wat toxische verbindingen, een hoge waarde optekenen.
Om dit alles in perspectief te kunnen zien: de huidige norm voor drinkwater is 100 ng per liter voor de optelsom van twintig courante PFAS-verbindingen. Als we die in rekening brengen, dan meten we in Kortemark ongeveer het dubbele van die norm. Of dit water uit deze waterput nu gebruikt wordt als drinkwater of niet, dat speelt niet echt een rol, want alle water wordt vroeg of laat drinkwater. Door vervuiling zomaar op zijn beloop te laten, komen we op de lange duur in grote problemen om te voorzien in zuiver drinkwater. Omdat het steeds duidelijker wordt hoe enorm schadelijk PFAS is voor de gezondheid, zullen de normen in de nabije toekomst verstrengen naar 3,8 ng per liter voor de optelsom van PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS. Het grondwater in Kortemark zit met 76,4 dus 20 keer hoger dan die norm. Wie dan niet inziet dat we de oorzaak moeten aanpakken is ziende blind.
Door de GDPR-wetgeving weten we vooralsnog niet waar exact dit meetpunt zich in Kortemark bevindt. We weten ook niet wat de oorzaak is. De verontreiniging kan veroorzaakt zijn door een lek uit het stort van Silvamo, maar er kan ook een andere oorzaak zijn. De resultaten van het grondwater uit de buurt van het stort zullen we alvast grondig vergelijken met de staalname uit het onderzoek van de VMM.
Het rapport van het onderzoek kan je downloaden via deze link: https://www.vmm.be/publicaties/orienterend-onderzoek-naar-verspreiding-van-pfas-in-vlaanderen en als je interesse hebt in het excelbestand met cijfers per meting, dan kan dit bezorgd worden.
(in de versie van 30 december stond een fout bij PFAS-totaal. Er was een dubbeltelling bij PFOA. Dat is gecorrigeerd. De totalen liggen dus een fractie lager, maar fundamenteel wijzigt er niets aan de inhoud van het artikel.)
